US stoomlocomotief met aandrijving type Shay

In het tijdperk van de industrialisering begon ook in de Verenigde Staten de systematische ontsluiting van natuurlijke hulpbronnen om aan de snel groter wordende behoeften aan grondstoffen te voldoen. Steenkool werd al snel de belangrijkste energiebron en ook had men grote hoeveelheden hout nodig om in de bouwbehoeften in het hele land te kunnen voorzien. Maar veel uitgestrekte bosgebieden en ook grote voorraden kolen lagen vaak in afgelegen, moeilijk toegankelijke gebieden. Om deze gebieden beter te kunnen ontsluiten ontwikkelde Ephraim Shay, de eigenaar van een houtzaagbedrijf, in 1873 een stoomlocomotief met tandwielaandrijfsysteem die op moeilijke trajecten vol bochten zware lasten kon trekken. Snelheid was hierbij niet belangrijk. Vanaf 1880 nam de grote locomotieffabriek LIMA Locomotive Works zijn ontwerp over en zorgde daarna voor doorontwikkeling. Het basisprincipe bleef echter gehandhaafd: Een aan de rechterzijde op het frame verticaal geplaatste stoommachine dreef via een tandwieloverbrenging alle assen aan en zorgde daarmee voor optimale trekkracht. De ketel werd hierbij zo geplaatst dat de beste gewichtsverdeling bereikt werd. Door de kleine overbrengingsverhouding bedroeg de maximum snelheid slechts 25 kilometer per uur. De Shays voldeden uitstekend in de praktijk en ontwikkelden zich, niet alleen door hun ongewone techniek maar ook door hun stoere uiterlijk, tot een mythe onder de stoomlocomotieven. Uiteindelijk werden er tot 1945 2770 Shay locomotieven gebouwd. De meesten deden dienst op bosbouw-banen maar er werden ook een paar exemplaren aan belangrijke spoorwegmaatschappijen geleverd. Zo verwierf bijvoorbeeld de Western Maryland Railway (WM), die in het oosten van de USA talrijke kolenmijnen exploiteerde, grote Shays voor dienst op de aansluitsporen naar de mijnen. Hierbij moesten hellingspercentages tot 10 % en boogstralen kleiner dan 100 meter overwonnen worden. Tot 1945 zette de WM in de Appalachen de stoere, 136 ton zware, Shay nummer 5 met vier aandrijfstellen in. Deze machine werd afgelost door de Shay nummer 6, de sterkste ooit gebouwde locomotief van dit type. Deze loc stampt tegenwoordig nog voor toeristentreinen door de bergen van West Virginia. Met de presentatie van de nieuwe Märklin-Shay krijgt dit buitengewone hoofdstuk van de locomotiefgeschiedenis een plaats in de fascinerende wereld van het modelspoor.